ΣΕΙΡΑ ΕΙΚΑΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ τριετούς διάρκειας (2019-2021) ΜΕ ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗ ΩΝΑΣΗ
ΕΝΑ ΠΡΟΤΖΕΚΤ ΤΟΥ NΙΚΟΥ ΧΑΡΑΛΑMΠΙΔΗ
ΣΤΑΘΜΟΙ
Α - METAMORPHOSIS - ΥΔΡΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2019
Β - ΜΥΚΟΝΟΣ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2019
Β ΜΥΚΟΝΟΣ
Η έκθεση METAMORPHOSIS στην Ύδρα, ανήκει σε μια ευρύτερη σειρά δραστηριοτήτων, τριετούς διάρκειας (2019-2021), με κέντρο αναφοράς τη ζωή και το έργο του Αριστοτέλη Ωνάση. Καθώς τα απόρρητα αρχεία της CIA και του FBI, που κατά περιόδους τον έθεταν υπό στενή παρακολούθηση ως «ύψιστο κίνδυνο για την αμερικανική εθνική ασφάλεια», έχουν με την πάροδο δεκαετιών αποχαρακτηριστεί, η προσωπικότητα του Έλληνα μεγιστάνα επαναπροσδιορίζεται, παρέχοντας στο διετές έρευνητικό-εκπαιδευτικό πρόγραμμα που προηγήθηκε των εκθέσεων, από το 2017, επιπλέον πληροφορίες και στοιχεία που σκιαγραφούν άγνωστες στρατηγικές και μηχανισμούς του ύστερου μοντερνισμού. Ωστόσο, η επιλογή της μη χρηματοδότησης των δραστηριοτήτων αυτών, από συγκεκριμένα ιδρύματα και χορηγούς, εξασφαλίζει μια παραβατική προσέγγιση, που έρχεται σε αντίφαση με τον ακαδημαϊσμό και την ορθολογική αντιμετώπιση, που ενδεχομένως θα ανέμενε κανείς να κυριαρχεί σε μια τέτοια θεματολογία. Οι απαιτήσεις εξάλλου και οι παράμετροι μιας έκθεσης για τον Αριστοτέλη Ωνάση, συχνά διασταυρώνονται με τις συντεταγμένες μιας αντίστοιχης έκθεσης που θα αφορούσε, για παράδειγμα, μια σημαντική προσωπικότητα των γραμμάτων και της τέχνης. Ως εκ τούτου ένα από τα βασικά ερωτήματα που προκύπτουν πηγαία από την σπονδυλωτή κλιμάκωση των δραστηριοτήτων αυτών είναι το προφανές: Μπορούν οι μηχανισμοί της σύγχρονης κοινωνίας να αναγάγουν τον πλούτο σε πολιτιστικό προϊόν ή καλλιτεχνικό επίτευγμα;
Η πραγματοποίηση των εκδηλώσεων σε διάφορα μέρη, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, τονίζοντας με τον περιοδεύοντα χαρακτήρα τους, την οικουμενικότητα του Αριστοτέλη Ωνάση και το περιπετειώδες ταξίδι του σύγχρονου αυτού Οδυσσέα, έχει σαν τελική κατάληξη μια μεγάλης έκτασης διεθνή έκθεση στη Νέα Υόρκη, όπου ο Έλληνας επιχειρηματίας αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα πρόσωπο συνδεδεμένο με δεκάδες αστικούς μύθους.
Εν τούτοις, όσο κι αν στους μύθους, ένα απλό ραβδί αρκεί για να μεταμορφώνει τις σταχτοπούτες σε πριγκίπισσες και τις κολοκύθες σε χρυσές άμαξες, στην Αμερική, όπου κατέφυγε ο Ωνάσης ως πρόσφυγας, καθώς και τόσοι άλλοι μετανάστες, έχοντας το όνειρο μιας μεταμόρφωσης στη ζωή τους, το ραβδί του παραμυθιού αποδεικνύεται πολύπλοκο. Όπως και στην Μεταμόρφωση του Κάφκα, που τίθεται ως αλληγορική σύνδεση και βασική αναφορά στους συμμετέχοντες της ομότιτλης αυτής έκθεσης, ο άνθρωπος-έντομο ανακαλύπτει την πολυπλοκότητα των εμποδίων που πρέπει να υπερνικήσει. Η μεταμόρφωση του, απαιτεί ακόμη και για να περπατήσει, έναν περίπλοκο συντονισμό στα πολυάριθμα πόδια του, ώστε να επιτύχει και την πιο απλή κίνηση! Τούτο μοιάζει να αποτελεί και μια παραβολή για τις πολλές ερμηνείες, διαστάσεις, προσεγγίσεις και πτυχές της δαιδαλώδους προσωπικότητας του Ωνάση, επομένως και της έκθεσης, αλλά και για την περίπλοκη σκέψη γενικότερα, που όπου εφαρμόζεται, απαιτεί εξαιρετικά μεθοδική εργασία για να επιτύχει κάτι που επιφανειακά μοιάζει απλό και εύκολο.
Σκόπιμα λοιπόν, η πολυπλοκότητα των εκδηλώσεων, αμβλύνει τον αναμενόμενο προσωποκεντρικό χαρακτήρα μιας έκθεσης για τον Ωνάση, αναδεικνύοντας ένα εικαστικό γεγονός ευρύτερης δυναμικής, λόγω ακριβώς και της πληθώρας των θεμάτων που μπορούν να αναπτυχθούν: Η Μικρασιατική καταστροφή, αλλά και η σύγχρονη Ελλάδα των προσφύγων και της κρίσης, η εποχή της δικτατορίας, η αρχιτεκτονική και οι δραστηριότητες εκείνης της περιόδου, οι καλλιέργειες και το εμπόριο καπνού, η Μαρία Κάλλας, η μουσική και η τέχνη, η πολιτική, η μόδα, η Ολυμπιακή Αεροπορία αλλά και οι Ολυμπιακοί αγώνες. Οι θεματικές ενότητες καθορίζουν και τους τίτλους των εκάστοτε εκθέσεων, ενώ συνδέονται με αντίστοιχες αναφορές και παραπομπές σε ιστορικά και αρχειακά στοιχεία που σχετίζονται με την γενικότερη δράση του Έλληνα μεγιστάνα και την απήχηση της στον οικουμενικό Ελληνισμό αλλά και την παγκόσμια κοινότητα.
Σημαντικές πτυχές της ζωής και της δράσης του Αριστοτέλη Ωνάση, αλλά και άλλων προσωπικοτήτων που συνδέονταν μαζί του, παραμένουν στην πραγματικότητα «σε καθεστώς αμφισβήτησης». Ως εκ τούτου, έναυσμα για την πραγματοποίηση των προτεινόμενων εκδηλώσεων, αποτελεί η επαναπροσέγγιση του αρχειακού υλικού και η δημιουργική ενεργοποίηση του από καλλιτέχνες, μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης τέχνης. Η απαραίτητη πάροδος των χρόνων, επιτρέπει εξάλλου σήμερα, μια πιο αποστασιοποιημένη οπτική των αρχείων και μια αντικειμενική πιο ουσιαστική ανάγνωση, κατανόηση και επεξεργασία των ιστορικών αλλά και των προσωπικών πεπραγμένων, γεγονότων και συγκυριών.
Η Ύδρα επιλέχθηκε ως ο καταλληλότερος σταθμός, για την πρώτη εισαγωγική έκθεση, όπου θα αποτελέσει ουσιαστικά και την κοινοποίηση της έναρξης των σπονδυλωτών δραστηριοτήτων. Η αναλλοίωτη, μέσα στην πάροδο των χρόνων, εικόνα του νησιού, έρχεται σε αντιδιαστολή με τον τίτλο της έκθεσης. Παρά τις επίμονες προσπάθειες πολλών κατοίκων, να μεταμορφωθεί σε εκσυγχρονισμένο τουριστικό προορισμό, με αυτοκινητόδρομους και ξενοδοχειακές μονάδες, επιστρατεύοντας προς εκμετάλλευση όσες πλευρές του νησιού παραμένουν μέχρι σήμερα παρθένες. Οι ιδιαιτερότητες του νησιού εξάλλου, ήταν αυτές που το ανέδειξαν ως τον πρώτο Ελληνικό τουριστικό προορισμό που αντικατόπτριζε διεθνώς, την ειδυλλιακή εικόνα της Ελλάδας του «Ζορμπά». Το σπάνιο φωτογραφικό αρχείο του εικαστικού, Παύλου Παντελάκη που διετέλεσε διευθυντής για δεκαεπτά χρόνια τού παραρτήματος της Σχολής Καλών Τεχνών στην Ύδρα (στο Αρχοντικό Τομπάζη) θα πρωτοπαρουσιαστεί στην έκθεση, καταγράφοντας φωτογραφικά στιγμιότυπα που αποκαλύπτουν άλλες, άγνωστες πλευρές του νησιού. Το αρχειακό υλικό, καταγράφει επίσης τις συχνές επισκέψεις του Αριστοτέλη Ωνάση και των καλεσμένων του, διεθνών προσωπικοτήτων του θεάματος και της τέχνης, αλλά και προσώπων που συχνά καθόριζαν την παγκόσμια πολιτική, συμβάλλοντας σημαντικά όχι μόνο ώστε το νησί να γίνει γνωστό στο εξωτερικό, ως το «Saint Tropez της Ελλάδας», αλλά και να συνδεθεί ενεργά ακόμη και με το Χόλυγουντ.
Η ταινία το "Παιδί και το δελφίνι", του 1957, θα αποτελέσει την πρώτη αμερικανική παραγωγή σε ελλαδικό χώρο, καθώς και την πρώτη ταινία που γυρίστηκε σε Cinemascope 55 παγκοσμίως. Οι περισσότεροι έχουμε δει εξάλλου κατά καιρούς σε ασπρόμαυρες φωτογραφίες της εποχής, τη Sophia Loren και άλλους αστέρες να ποζάρουν στο γραφικό τότε λιμανάκι, με φόντο το επιβλητικό αρχοντικό του ναυάρχου Mανόλη Τομπάζη, που στεγάζει σήμερα τον καλλιτεχνικό σταθμό της Σχολής Καλών Τεχνών, όπου πραγματοποιείται και η έκθεση. Και βέβαια όλοι θαυμάζουμε την μελωδική φωνή της στο τραγούδι "Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη". Eλάχιστοι όμως γνωρίζουν πώς η φωνή στο θρυλικό πλέον τραγούδι, ήταν της Marni Nixon, μοναδική επαγγελματίας της εποχής που είχε την ικανότητα να μεταμορφώνει τη φωνή της, ερμηνεύοντας τραγούδια όχι μόνο σε διαφορετικές γλώσσες και στυλ αλλά ακόμη και τοπικές διαλέκτους, ντουμπλάροντας διάσημες πρωταγωνίστριες, όπως την Deborah Kerr στο "The KIng And I", την Natalie Wood στο «West Side Story" ή την Audrey Hepburn στο «My Fair Lady". .Η παρουσία δε, της ογδονταπεντάχρονης Σοφίας Λόρεν, ως το τιμώμενο πρόσωπο της έκθεσης, προσδίδει και επιπλέον αναγνώσεις στην έννοια της μεταμόρφωσης.
Την ίδια χρονιά, η Elizabeth Taylor, φιλοξενούμενη κι αυτή του Ωνάση, θα είναι η πρώτη διασημότητα που αποφασίζει να αγοράσει σπίτι στην Ύδρα. Ακολουθεί η FancoisePicasso και ο Καναδός τραγουδιστής, τραγουδοποιός και ποιητής Leonard Cohen, που ανακηρύχτηκε επίτιμος δημότης Ύδρας μετά το θάνατό του, ζώντας για δεκαετίες στο σπίτι που αγόρασε στο νησί, έναντι μόλις 1.500 δολαρίων, στις αρχές του '60. Το αναπτυξιακό αυτό κλίμα, μεταφέρεται στη συνέχεια και στην απέναντι όχθη, όπου στάθμευε το κότερο "Christina". Έτσι στο Πόρτο Χέλι, αγοράζουν σπίτια κι άλλοι φιλοξενούμενοι του, όπως ο Sean Connery αλλά και ο εγγονός του ηγέτη της Αγγλίας στο Β` Παγκόσμιο Πόλεμο, Winston Churchill, που υπήρξε μόνιμος σχεδόν καλεσμένος στο "Christina" και η "μεγάλη ψαριά" του Ωνάση, όπως τον αποκαλούσε, τονίζοντας έτσι την σημαντικότητα του φιλοξενούμενου του, σε παγκόσμια εμβέλεια.
Στην περιοχή, θα κτίσει την τεράστια παραθαλάσσια έπαυλη ο γνωστός φωτογράφος Manfred Rieker, που αργότερα θα αγοράσει ο τότε διάδοχος και νυν βασιλιάς του ολλανδικού θρόνου, Willem-Alexander, ενώ παραδίπλα δεσπόζει και η έπαυλη του τέως βασιλιά της χώρας Κωνσταντίνου. Στην ίδια βασιλική γειτονιά, υπάρχει σήμερα και το ησυχαστήριο του Ρώσου πρόεδρου, Vladimir Putin.
Εξαιρετικά σημαντικό στίγμα στην έννοια της μεταμόρφωσης, δίνουν τα έξι αυθεντικά έργα της Maria Sibylla Merian, που θα παρουσιαστούν στην έκθεση της Ύδρας. Ιστορικής Ολλανδής καλλιτέχνιδας του δεκάτου εβδόμου αιώνα, που αφιέρωσε τη ζωή της παρατηρώντας και αποτυπώνοντας σε εικόνες, τις μεταμορφώσεις φυσικών φαινομένων γύρω από τον κόσμο των εντόμων, όπως την μετεξέλιξη του μεταξοσκώληκα σε πεταλούδα.
Ο ρηξικέλευθος χαρακτήρας της και τα τολμηρά ταξίδια, αψηφώντας τα εθιμοτυπικά στερεότυπα της εποχής, τις οικογενειακές συνήθειες και υποχρεώσεις αλλά και τους κινδύνους που επιφύλασσαν τα ταξίδια που ακολουθούσε, προκειμένου να επιτελέσει τις παρατηρήσεις και καταγραφές της, έρχονται σε αντιστοιχία με τον ανατρεπτικό, ριψοκίνδυνο χαρακτήρα, τις υπερβάσεις και τα ταξίδια του Αριστοτέλη Ωνάση.
Η διονυσιακή μορφή του εξάλλου, συγκαταλέγεται σε μια ομάδα διαχρονικών προσώπων, των οποίων η πορεία διανύει μια μοιραία διαδρομή μεταμόρφωσης, από την φτώχεια στον πλούτο, τη λάμψη και την παρακμή, που αν ερμηνευθεί με όρους αρχαίας τραγωδίας, φαντάζει αναπόφευκτη. Θα έλεγε κανείς, ότι η ουτοπική λάμψη της μεταπολεμικής Ελλάδας και η μετάβαση της στην οικονομική καταστροφή, βρίσκεται σε μια εμβληματική συμπόρευση με τις αρχετυπικές μεταμορφώσεις των ηρώων της ιστορίας και των μύθων της.
FROM A SERIES OF VISUAL ART EVENTS AROUND THE PERSONALITY AND OUVRE OF ARISTOTELIS ONASSIS A PROJECT BY NICOS CHARALAMBIDIS
The METAMORPHOSIS exhibition in Hydra belongs to a broader set of three-year activities, with main reference to the life and work of Aristotle Onassis. Over the course of then years the confidential files of the CIA and FBI which classified Onasis as a "a prime threat to the American national security " have been declassified .The persona of the Greek mogul has been revisited and now when viewing him greater emphasis is placed on his the two-year research and educational program which preceded the exhibitions, as of 2017, additional information and data that outline unknown strategies and mechanisms of late modernism.
However, the choice for event activities to not be funded by foundations and other sponsors enables an unorthodox approach which is in direct contrast with academic thought and orthological treatment, that one would expect to dominate in such issues. What one commonly expects to see at an exhibition concerning Aristotel Onassis most often presupposes the cross referencing of other similar exhibitions which relate to an important personality of the arts and culture. As such one of the basic inquiries that arise through the processes of this event is self-evident: Do the mechanisms of contemporary society promote wealth on a cultural product as well as an artistic achievement?
The modular expansion of these activities and the spread of the main concept in many areas, as well as the exhibitions in various destinations and venues, both in Greece and abroad, emphasizing with their touring sense the universalism of Aristotle Onassis and the adventurous journey of this modern Odysseus, ends up in a large-scale international exhibition in New York where the Greek businessman is still a mythical person nowadays, linked to dozens of urban myths.
However, as in myths a simple stick is capable to transform Cinderellas into princesses and pumpkins into golden horse-carriages, in America, where Onassis resorted to as a refugee like many other immigrants, having the dream of a lifetime metamorphosis, the skillful stick of the fairytale turns out to be extremely intricate, demanding and complicated. As in Kafka's 'Metamorphosis' (1915), the classic novella that has been set as an allegorical link and a main reference to the participants of this homonymous project, the protagonist , transformed into a huge insect realizes the complexity of various obstacles to overcome. His transformation requires, even for a single walk, a complicated co-ordination between his numerous legs in order to achieve the simplest movement! This seems to be a parable concerning the various interpretations, approaches, aspects and folds of Onassis's daedalic personality and therefore of the exhibition, but also of complex thinking-process in general, wherever applicable, requires extremely methodical work to achieve something which at first glance appears simple and effortless.
The complexity of the events, therefore, deliberately broadens the anticipated person- centered nature of an exhibition concerning Onassis, precisely because of the various issues that can be advanced: the Asia Minor Catastrophe, the modern Greece of refugees and the crisis, the dictatorship era, the architecture and the activities of the period, the tobacco crops and its trade, Maria Callas, music and the arts, politics, fashion, Olympic Airways as well as the Olympic Games. The thematic sections of the exhibitions are associated with corresponding references and citations to historical and archival elements related to the general action of the Greek mogul and its resonances on ecumenical Hellenism and the international community.
Important aspects of Aristotle Onassis's life and achievements, as well as other personalities associated with him, are in fact 'in state of dispute'. Therefore, the proposed events are triggered by the re-evaluation of archival material and its creative expansion by artists, from the perspectives of modern art. The passage of time, necessary to any creditable evaluation, allows for a more distant view of the archives and an objective, more substantive reading, understanding and processing of historical and personal events, facts and conjunctions.
Hydra has been selected as the most appropriate venue for the first, introductory event, where the initiation of all gradually-structured activities will be announced. The unaltered, over the years, image of the island, contrasts with the title of the exhibition, despite the persistent efforts of many residents on transforming Hydra into a modernized tourist destination with motorways and hotel units, employing for exploitation as many parts of the island remain untouched until today.
The particularities of Hydra, made it the first Greek tourist destination to reflect internationally, the idyllic image of «Zorba the Greek».
The rare photographic archive of the artist Pavlos Panteleakis, who served as a seventeen-year director of the School of Fine Arts in Hydra program (at the Tombazis mansion), will be presented at the exhibition, recording photographic snapshots that reveal hidden and unknown aspects of the island. The archival material, which will be the core of the exhibition, also records the frequent visits of Aristotle Onassis and his guests, international celebrities of the arts and the media, as well as people who have often defined global politics, contributing significantly not only to the island to be known abroad as «Saint Tropez of Greece», but also to actively relate it with Hollywood.
The film «Boy on a Dolphin» will be the first American production in Greece, as well as the first film to be captured at Cinemascope 55 worldwide. Most of us have seen from time to time black and white photographs of this period, Sophia Loren and other stars posing on the picturesque harbor, overlooking the imposing mansion of admiral Manolis Tompazis, which today houses the annex of the Athens School of Fine Arts, venue of our exhibition.
Obviously, we all admire her melodious voice in the song, "What is this thing called love?", but only few of us know that the voice of the legendary song was performed by Marni Nixon, a unique professional of that period who had the ability to transform her voice, enacting songs not only in different languages and styles but even in-local dialects, dubbing famous protagonists like Deborah Kerr at "The KIng And I", Natalie Wood at "West Side Story" or Audrey Hepburn at "My Fair Lady". The presence of nineteen-year-old Sophia Loren as the honored person of the exhibition gives further insights into the concept of transformation.
During same year, Elizabeth Taylor, was also one of Onassis' guests and, will be the first celebrity to decide buying a house in Hydra. Following, so do Francoise Picasso and the Canadian singer, songwriter and poet Leonard Cohen, who was proclaimed an honorary citizen of Hydra after his death, living for decades at the house he bought on the island for just $ 1,500 in the early 1960's.
This residential demand has been transferred to the opposite side, where the yacht 'Christina' was moored. Thus, in Porto Heli, other Onasis' guests bought houses, such as Sean Connery and the grandson of England's leader during World War II, Winston Churchill, who was almost a permanent guest in 'Christina' and «big fish» by Onassis, as he called him, thus emphasizing the importance of his guest in his global reach.
In the area, the famous photographer Manfred Rieker will build an enormous seaside mansion, later to be purchased by the successor and nowadays King of the Dutch throne, Willem-Alexander · besides this mansion lies the manor of the former King of Greece, Constantine. In the same royal neighborhood, we see today the retreat of Russian President Vladimir Putin.
An extremely important sign on the concept of transformation is provided by the six original Maria Sibylla Merian's works, which will be presented at the Hydra exhibition. Merian was a historic Dutch artist of the seventeenth century, devoted her life on observing and depicting images of natural phenomena's transformations concerning the world of insects, such as the metamorphosis of the silkworm into a butterfly.
Her groundbreaking character and her risky voyages, defying the routine stereotypes of her era, family habits, liabilities and the dangers that her journeys endured in order to carry out her observations and recordings, come in correspondence with her revolutionary mentality and the journeys of Aristotle Onassis.
His dionysian persona belongs, moreover, to a group of timeless personas, whose course moves through a fatal path of transformation, from poverty to wealth, luster and decline, which, if interpreted in terms of ancient tragedy, seems inevitable. We might say that the utopian glow of post-war Greece and its transition to the recent economic failure lies in an exemplary co-pacing with the archetypal transformations of heroes in its history and myths.